شبکه سازی و تعاملات اجتماعی

در نتیجه مجموعه‌ای از تحقیقات و مطالعات کاربردی که طی چند سال اخیر در مرکز انجام شد، دستاوردهای ارزشمندی در حوزه کنترل، کاهش و نهایتاً حذف هپاتیت C در جمعیت‌های پرخطر حاصل گردید. این مطالعات که با رویکردی میان‌رشته‌ای و با همکاری متخصصان حوزه‌های بیوتکنولوژی، ویروس‌شناسی، بهداشت عمومی، و علوم اجتماعی طراحی و اجرا شدند، توانستند زمینه‌ای عملی برای برقراری ارتباط مؤثر با سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با گروه‌های در معرض خطر فراهم کنند.

در مرحله نخست، با تحلیل داده‌های اپیدمیولوژیک و شناسایی الگوهای انتقال بیماری، گروه پژوهشی به این نتیجه دست یافت که تمرکز بر جمعیت‌های خاص مانند زندانیان، مراجعان مراکز ترک اعتیاد، گرم‌خانه‌ها و مراکز کاهش آسیب‌های اجتماعی، می‌تواند بیشترین تأثیر را بر کنترل چرخه انتقال ویروس هپاتیت C داشته باشد. بر همین اساس، برنامه‌ای جامع برای تعامل سازمان‌یافته با نهادهایی چون سازمان زندان‌ها، انجمن معتادان گمنام (NA)، مراکز ترک اعتیاد زیر نظر شهرداری‌ها، و مراکز کاهش آسیب تدوین گردید.

در این چارچوب، پژوهشگران مرکز با انجام مطالعات میدانی و کارگاه‌های آموزشی مشترک، به انتقال دانش و افزایش آگاهی در زمینه روش‌های پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر هپاتیت C پرداختند. یکی از دستاوردهای کلیدی این برنامه، طراحی مدل بومی «شبکه همکاران جامعه‌محور» بود که در آن ارتباط مستقیم بین تیم‌های بهداشتی و گروه‌های هدف برقرار می‌شد. این مدل نه‌تنها باعث افزایش پوشش غربالگری در بین افراد پرخطر شد، بلکه با کاهش انگ اجتماعی و ارتقای آگاهی عمومی، پذیرش درمان را نیز در میان بیماران به‌طور چشمگیری افزایش داد.

در ادامه، با همکاری نهادهای همکار، طرح‌هایی برای دسترسی آسان‌تر به خدمات تشخیصی و درمانی به اجرا درآمد. از جمله این اقدامات می‌توان به راه‌اندازی برنامه‌های تست سریع در مراکز گذری، ارائه خدمات درمانی کوتاه‌مدت برای مبتلایان، و پیگیری بیماران تا زمان پاک‌سازی کامل ویروس اشاره کرد. به موازات این فعالیت‌ها، داده‌های جمع‌آوری‌شده از بیماران و گروه‌های هدف در سامانه‌های پژوهشی مرکز ثبت و تحلیل شد تا روند پیشرفت برنامه‌ها به‌صورت مستمر ارزیابی گردد.

نتایج این همکاری‌های چندجانبه، نشان‌دهنده کاهش قابل توجه در موارد ابتلای جدید به هپاتیت C در جمعیت‌های مورد مطالعه است. در برخی از مناطق تحت پوشش، میزان شیوع فعال بیماری تا بیش از ۷۰ درصد کاهش یافت. همچنین، ایجاد مسیر ارتباطی مؤثر میان مراکز تحقیقاتی و نهادهای خدمات اجتماعی، موجب ارتقای توان پاسخ‌گویی سیستم سلامت در برابر سایر بیماری‌های عفونی نیز شد.

در نهایت، حاصل این تلاش‌ها نه‌تنها به کاهش بار بیماری هپاتیت C در جمعیت‌های پرخطر منجر گردید، بلکه الگویی موفق از همکاری میان نظام سلامت، نهادهای اجتماعی و مراکز دانشگاهی ارائه داد که می‌تواند در سیاست‌گذاری‌های ملی برای حذف کامل هپاتیت C مورد استفاده قرار گیرد. چشم‌انداز نهایی این برنامه، دستیابی به حذف کامل هپاتیت C در سطح کشور تا سال‌های آینده است؛ هدفی که تحقق آن مستلزم تداوم حمایت‌های بین‌بخشی، توسعه تحقیقات کاربردی، و گسترش آموزش‌های جامعه‌محور خواهد بود.

تهیه و تنظیم: سمانه میرزائی

5 آبان ماه 1404